Opodatkowanie nieruchomości stanowi fundamentalny filar finansów publicznych w gospodarkach europejskich, jednak jego wkład w bogactwo narodowe i dochody rządowe znacznie różni się w zależności od kraju na kontynencie. Podczas gdy niektóre państwa w dużym stopniu polegają na tych obciążeniach w finansowaniu usług publicznych, inne czerpią z nieruchomości jedynie niewielką część swoich dochodów fiskalnych. Rozbieżność ta jest obecnie podkreślana przez rozważania Hiszpanii dotyczące wprowadzenia 100% podatku od domów kupowanych przez obywateli spoza UE – środka mającego na celu złagodzenie presji mieszkaniowej, który jednocześnie uwypukla złożoną rolę podatków od nieruchomości w szerszej stabilności gospodarczej i skuteczności polityki.
- Wkład podatków od nieruchomości do PKB w Europie waha się od 0,3% (Czechy, Estonia) do 3,7% (Francja, Wielka Brytania).
- Wielka Brytania i Francja są liderami pod względem bezwzględnych dochodów z podatków od nieruchomości, zbierając odpowiednio około 115 mld euro i 104,5 mld euro w 2023 roku.
- Podatki od nieruchomości stanowią od 0,8% (Estonia, Czechy) do 8,4% (Francja) całkowitych dochodów podatkowych w krajach UE.
- Podatki od przeniesienia własności nieruchomości stanowią dodatkowe znaczące źródło dochodów, odzwierciedlając aktywność na rynku.
- Hiszpania rozważa wprowadzenie 100% podatku od nieruchomości dla nabywców spoza UE, co budzi pytania o skuteczność polityki mieszkaniowej.
- Eksperci wskazują na niewykorzystany potencjał w zakresie zwiększenia efektywności i sprawiedliwości systemów opodatkowania nieruchomości w krajach OECD.
Ślad ekonomiczny podatku od nieruchomości
Ślad ekonomiczny podatków od nieruchomości, mierzony jako udział w Produkcie Krajowym Brutto (PKB), ukazuje szerokie spektrum w całej Europie. W 2023 roku Komisja Europejska poinformowała, że wkład podatków od nieruchomości do PKB wahał się od niskiego poziomu 0,3% w Czechach i Estonii do wysokiego poziomu 3,7% we Francji. Biorąc pod uwagę kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), Wielką Brytanię i Turcję, Wielka Brytania również odnotowała około 3,7%, nieznacznie przewyższając Francję. Belgia uplasowała się tuż za nią z 3,2%, natomiast Hiszpania i Grecja wniosły odpowiednio 2,5% i 2,7%. Inne kraje z udziałem podatków od nieruchomości przekraczającym 2% PKB to Islandia, Luksemburg, Dania, Szwajcaria, Włochy i Portugalia.
Z drugiej strony, prawie połowa z 32 badanych krajów wykazała wkład podatków od nieruchomości poniżej 1% PKB, szczególnie w Europie Wschodniej i krajach bałtyckich, gdzie Słowacja, Litwa, Estonia i Czechy odnotowały wskaźniki poniżej 0,5%. Wśród największych gospodarek Europy, 1% udziału Niemiec był wyraźnie niższy niż w ich odpowiednikach, przy czym Włochy osiągnęły 2,1%. Ten rozkład geograficzny wskazuje, że kraje Europy Północno-Zachodniej generalnie pobierają wyższy procent swojego PKB poprzez podatki od nieruchomości w porównaniu do Europy Wschodniej i krajów bałtyckich, podczas gdy Europa Południowa prezentuje bardziej zróżnicowany, często wyższy obraz.
Strumienie dochodów i wkład fiskalny
Pod względem bezwzględnych dochodów, podatki od nieruchomości generują znaczne środki dla rządów europejskich. W 2023 roku Wielka Brytania była liderem z przychodami z podatków od nieruchomości wynoszącymi około 115 miliardów euro (100 mld GBP), wyprzedzając Francję z 104,5 miliarda euro. Te dwa państwa znacząco przewyższały pozostałe; Włochy, na trzecim miejscu, zebrały 45,3 miliarda euro. Niemcy i Hiszpania uzupełniły pierwszą piątkę z odpowiednio 41,4 miliarda euro i 36,8 miliarda euro. Całkowite podatki od nieruchomości zebrane w całej UE osiągnęły 318,8 miliarda euro. Belgia (18,8 miliarda euro), Szwajcaria (17,9 miliarda euro), Holandia (14,4 miliarda euro) i Polska (10,7 miliarda euro) również zebrały ponad 10 miliardów euro.
Poza bezpośrednim wkładem do PKB, podatki od nieruchomości stanowią różne proporcje całkowitych dochodów podatkowych danego kraju. W 2023 roku udział ten wahał się od 0,8% w Estonii i Czechach do 8,4% we Francji, przy średniej UE wynoszącej 4,7%. Obok Francji, siedem innych krajów UE odnotowało udział podatków od nieruchomości przekraczający 5% całkowitych dochodów podatkowych: Belgia (7,4%), Grecja (7%), Hiszpania (6,7%), Portugalia (5,9%), Luksemburg (5,7%), Włochy (5,1%) i Dania (5,1%). Niemcy, dla porównania, pozyskały jedynie 2,5% swoich całkowitych dochodów podatkowych z opłat od nieruchomości.
Rola podatków od przeniesienia własności nieruchomości
Dodatkowym znaczącym strumieniem dochodów są podatki od przeniesienia własności nieruchomości, które odzwierciedlają aktywność gospodarczą na rynkach nieruchomości. Podatki te, stosowane do transakcji finansowych i kapitałowych, głównie obejmujących kupno, sprzedaż i opłaty skarbowe, wskazują na znaczenie sprzedaży nieruchomości jako źródła dochodów rządowych. W 2023 roku udział ten w PKB był najwyższy we Włoszech i wynosił 1%, a następnie w Belgii, Portugalii i Hiszpanii, gdzie osiągnął 0,8%. Francja odnotowała 0,7%, Wielka Brytania 0,6%, a Niemcy 0,3%.
Debaty polityczne i efektywność
Trwająca debata wokół propozycji Hiszpanii dotyczącej 100% podatku od nieruchomości dla nabywców spoza UE podkreśla fundamentalne pytania dotyczące polityki podatkowej w sektorze mieszkaniowym. Jak podkreślił José García Montalvo, profesor ekonomii na Uniwersytecie Pompeu Fabra, podczas przesłuchań w Parlamencie Europejskim w maju 2025 roku, ciągłe zmiany polityczne i brak koordynacji między polityką podatkową a środkami podażowymi na rynku mieszkaniowym mogą podważać skuteczność systemów podatkowych w budownictwie. Takie niespójności mogą prowadzić do nieprzewidywalnych wyników rynkowych i utrzymujących się problemów z dostępnością cenową. Diana Hourani z jednostki ds. Podatków Osobistych i Majątkowych OECD zauważyła ponadto, że wiele podatków mieszkaniowych w krajach OECD posiada znaczący, niewykorzystany potencjał w zakresie zwiększenia efektywności, sprawiedliwości i generowania dochodów. Udoskonalenie tych mechanizmów opodatkowania może również odegrać kluczową rolę w łagodzeniu presji wzrostowej na ceny mieszkań, przyczyniając się do szerszej stabilności gospodarczej i dostępności rynku.
Michał posiada wykształcenie ekonomiczne oraz wieloletnie doświadczenie w branży finansowej. Jako ekspert od analiz rynkowych i polityki fiskalnej, z pasją opisuje zjawiska gospodarcze zarówno na poziomie lokalnym, jak i międzynarodowym. Jego artykuły cechuje dogłębna analiza oraz bezstronność, co sprawia, że jest cenionym autorytetem wśród czytelników serwisu.