Europejska Unia strategicznie wzmacnia swoje połączenia energetyczne, tworząc zjednoczony front przeciwko narastającym naciskom geopolitycznym i palącym realiom zmian klimatycznych. To wspólne podejście, zamiast indywidualnych wysiłków państw członkowskich, ma na celu wzmocnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w bloku i ułatwienie większej integracji odnawialnych źródeł energii z rynkiem, według Komisji Europejskiej. Analiza transgranicznych przepływów energii elektrycznej ujawnia dynamiczny krajobraz handlu energią między narodami europejskimi, podkreślając zależności i nadwyżki, które kształtują przyszłość energetyczną kontynentu.
Zmieniające się prądy w handlu energią elektryczną
Dane Eurostatu za 2024 rok wskazują na znaczące zróżnicowanie w handlu energią elektryczną między 35 krajami europejskimi. Trzynaście krajów działało jako eksporterzy netto energii elektrycznej, podczas gdy dwadzieścia jeden było importerami netto. Co godne uwagi, Cypr był jedynym krajem, który nie zgłosił importu energii elektrycznej. Wskaźnik „import netto jako procent energii elektrycznej dostępnej do ostatecznego zużycia” pozwala zrozumieć zależność kraju od importowanej energii. Pozytywny procent oznacza status importera netto, podczas gdy liczba ujemna wskazuje na pozycję eksportera netto. W całej UE średnia dla tego wskaźnika wyniosła -0,5%, co sugeruje, że łącznie państwa członkowskie UE eksportują więcej energii elektrycznej, niż importują.
Wiodący eksporterzy i importerzy
Wśród krajów o znaczącym eksporcie energii elektrycznej Szwecja wyróżnia się wskaźnikiem eksportu netto na poziomie -27%, a tuż za nią plasuje się Francja z -22%. Inni znaczący eksporterzy to Słowenia (-19%), Norwegia (-14%), Słowacja (-13%), Czechy (-12%) i Austria (-10%). Pod względem czterech największych gospodarek UE, Francja (-22%) i Hiszpania (-4%) są eksporterami netto. Natomiast Niemcy, ze wskaźnikiem importu netto na poziomie 6%, i Włochy, z 18%, są importerami netto. Eksperci przypisują silną pozycję eksportową krajów takich jak Szwecja i Norwegia ich rozległej produkcji wodorowej, podczas gdy zdolność Francji wynika z jej znacznej floty energetyki jądrowej. Kraje będące importerami netto często wykazują wyższy udział zmiennych odnawialnych źródeł energii, co wymaga importu, gdy produkcja odnawialna jest niewystarczająca.
Czynniki wpływające na bilanse handlowe
Dynamika handlu energią elektryczną może doświadczać znaczących wahań rok do roku, co pokazują porównania danych z lat 2023 i 2024. Na przykład Grecja przeszła od importera netto (10% w 2023 r.) do eksportera netto (-0,6% w 2024 r.). Z kolei wskaźnik importu netto Chorwacji wzrósł z 10% do 26% w tym samym okresie. Te zmiany są często kształtowane przez miks energetyczny kraju i wzorce konsumpcji. Według Johna Springforda, stowarzyszonego członka Centre for European Reform, kraje, które opierają się na gazie ziemnym w ustalaniu krańcowych cen energii elektrycznej, zazwyczaj są większymi importerami netto. Wraz ze wzrostem cen gazu, ich zwiększone poleganie na tym paliwie sprawia, że import z zagranicznej produkcji o niższych kosztach staje się bardziej atrakcyjny.
Rina Bohle Zeller, kierownik programu polityki energetycznej UE w Agora Energiewende, podkreśliła przejście Niemiec z pozycji eksportera netto przez dwie dekady do importera netto w 2023 roku, statusu, który utrzymał się również w 2024 roku. Zmiana ta przypisywana jest takim czynnikom, jak wyższe ceny uprawnień do emisji CO2 wpływające na konkurencyjność niemieckiego węgla oraz wyłączenie trzech reaktorów jądrowych. Ponadto, rozwój infrastruktury odnawialnych źródeł energii w krajach sąsiednich również przyczynił się do zwiększenia podaży taniej energii elektrycznej w regionie.
Absolutne wolumeny handlu i korzyści systemowe
Analiza wolumenu netto handlu energią elektryczną ujawnia znaczące wartości absolutne. Włochy są największym importerem netto, z 51 000 GWh, a za nimi plasują się Niemcy z 26 269 GWh. Po stronie eksportu, Francja prowadzi z 89 851 GWh, a następnie Szwecja z 33 435 GWh. Zeller zauważyła, że pozycja Francji jako największego eksportera energii elektrycznej na świecie w 2024 roku, z rekordowym eksportem netto wynoszącym około 90 TWh, była w dużej mierze napędzana ożywieniem produkcji jądrowej i 10% wzrostem produkcji odnawialnej.
Transgraniczny handel energią elektryczną odgrywa kluczową rolę w europejskiej infrastrukturze energetycznej, obniżając koszty dla konsumentów i przemysłu oraz zwiększając bezpieczeństwo dostaw w najbardziej opłacalny sposób. Ta współzależność pomaga również w integracji zmiennych odnawialnych źródeł energii, zmniejszając tym samym emisje z sektora energetycznego. Na przykład, produkcja energii wiatrowej w Danii może skutecznie uzupełniać okresy, gdy produkcja energii słonecznej w Niemczech spada, ilustrując synergiczne korzyści dobrze zintegrowanego europejskiego rynku energii.
Źródła
Karolina jest specjalistką w dziedzinie raportowania rynków finansowych, a jej praca koncentruje się na precyzyjnym przekazywaniu najnowszych informacji o zmianach w sektorze biznesowym. Ukończywszy studia z zakresu administracji biznesowej, od lat tworzy teksty, które pomagają w lepszym zrozumieniu złożonych mechanizmów funkcjonowania gospodarki. Jej rzetelne i przystępne analizy przyciągają zarówno ekspertów, jak i osoby zainteresowane ekonomią.