Utrzymanie swobody działania banków centralnych jest powszechnie uważane za kluczowe dla zdrowia gospodarki. Kiedy siły polityczne wywierają wpływ na decyzje dotyczące polityki pieniężnej, może to wprowadzić znaczną niestabilność do systemów finansowych, potencjalnie wpływając na inflację, wartość inwestycji i siłę waluty.
Wartość niezależnej polityki pieniężnej
Wśród ekonomistów panuje szerokie porozumienie co do korzyści płynących z autonomii banków centralnych. Badania konsekwentnie sugerują, że instytucje wolne od wpływu politycznego są lepiej przygotowane do realizacji swojego podwójnego mandatu: utrzymania stabilnych i niskich cen przy jednoczesnym zapewnieniu, że gospodarka działa blisko swojego maksymalnego potencjału. Ta niezależność buduje wiarygodność i pozwala na podejmowanie decyzji politycznych w oparciu o dane ekonomiczne, a nie o krótkoterminowe cele polityczne.
Potencjalne ryzyka dla autonomii banku centralnego
Kilka czynników może zagrozić niezależności kluczowej dla skutecznego bankowości centralnej. Jako znaczące ryzyko wyróżnia się publiczna presja polityczna, która potencjalnie kształtuje percepcję społeczną i pośrednio wpływa na decyzje polityczne. Ponadto, zmiany legislacyjne mające na celu zmianę procesów powoływania lub odwoływania urzędników banku centralnego stanowią bezpośrednie zagrożenie dla ich niezależnego funkcjonowania.
Szczególne obawy odnotowano w odniesieniu do amerykańskiej Rezerwy Federalnej. Prezydent Donald Trump, obecnie pełniący urząd, wielokrotnie wyrażał krytykę wobec prezesa Rezerwy Federalnej Jerome’a Powella i opowiadał się za niższymi stopami procentowymi. Chociaż nadal pozostają pytania dotyczące podstaw prawnych do odwołania prezesa Fed, który obecnie może być odwołany jedynie “z ważnej przyczyny”, publiczny charakter tej krytyki podkreśla potencjalne presje, z jakimi boryka się ta instytucja.
Ramy prawne i niepewność
Zgodnie z obowiązującym prawem amerykańskim, prezes Rezerwy Federalnej jest chroniony przed arbitralnym odwołaniem. Sam prezes Powell odniósł się do tej ochrony prawnej, stwierdzając, że odwołanie przez prezydenta “nie jest dozwolone przez prawo”. Ta ochrona rozciąga się również na prezesów regionalnych banków Rezerwy Federalnej. Jednakże, trwające wyzwania prawne dotyczące innych niezależnych agencji federalnych wprowadzają pewien stopień niepewności, z potencjalnymi skutkami ubocznymi, które mogą ostatecznie wpłynąć na ugruntowaną niezależność Rezerwy Federalnej.
Dane historyczne i reakcje rynku
Badania analizujące historyczne zmiany w strukturach banków centralnych na całym świecie dostarczają cennych spostrzeżeń. Ekonomiści Goldman Sachs, kierowani przez Jana Hatziusa, podkreślili ustalenia wskazujące, że zmiany instytucjonalne wzmacniające niezależność banków centralnych zazwyczaj prowadziły do redukcji inflacji o 0,5 do 1 punktu procentowego w kolejnych latach. Odwrotnie, sugeruje to potencjalny koszt inflacyjny, jeśli takie środki ochronne zostaną osłabione lub cofnięte, nawet bez podjęcia bezpośrednich działań.
Co więcej, nieplanowane zmiany na stanowiskach kierowniczych w bankach centralnych na całym świecie historycznie korelowały z przybliżonym wzrostem inflacji o 1 punkt procentowy po odejściu lidera. Zachowanie rynku również odzwierciedla wrażliwość na postrzegane zagrożenia dla niezależności banku centralnego. Zaobserwowano zaostrzenie warunków finansowych, spadek wartości akcji i osłabienie dolara amerykańskiego po sugestiach potencjalnej ingerencji w kierownictwo Fed, przy czym rynki często odzyskują równowagę, gdy te konkretne zagrożenia ustępują.
Ekonomiczne konsekwencje ograniczenia niezależności
Podczas gdy większość reform instytucjonalnych w gospodarkach rozwiniętych historycznie zmierzała w kierunku przyznania bankom centralnym większej autonomii, zdarzały się przypadki ograniczenia niezależności, głównie na rynkach wschodzących. Dlatego bezpośrednie stosowanie globalnych danych historycznych do kontekstu amerykańskiego wymaga ostrożności, zwłaszcza biorąc pod uwagę względną stabilność warunków makroekonomicznych i rynków finansowych w USA.
Niemniej jednak, dostępne globalne dowody mocno sugerują potencjalne negatywne konsekwencje, gdyby Rezerwa Federalna stała się mniej niezależna. Analiza Goldman Sachs podsumowuje, że taka zmiana prawdopodobnie wywarłaby presję wzrostową na inflację, przyczyniłaby się do niższych wycen rynkowych akcji i potencjalnie skutkowałaby słabszą walutą krajową. Ochrona zdolności Fed do działania bez ingerencji politycznej jest zatem postrzegana jako niezbędna dla utrzymania stabilności gospodarczej.
Karolina jest specjalistką w dziedzinie raportowania rynków finansowych, a jej praca koncentruje się na precyzyjnym przekazywaniu najnowszych informacji o zmianach w sektorze biznesowym. Ukończywszy studia z zakresu administracji biznesowej, od lat tworzy teksty, które pomagają w lepszym zrozumieniu złożonych mechanizmów funkcjonowania gospodarki. Jej rzetelne i przystępne analizy przyciągają zarówno ekspertów, jak i osoby zainteresowane ekonomią.