Utrzymujące się gwałtowne wzrosty cen żywności stanowią poważne wyzwanie dla europejskich decydentów, nawet gdy inflacja ogółem w strefie euro zbliża się do celu Europejskiego Banku Centralnego (EBC). Ta rozbieżność podkreśla kluczowy problem: podczas gdy ogólna presja cenowa słabnie, wysoki i trwały charakter inflacji żywności znacząco wpływa na nastroje konsumentów i strategiczne decyzje banku centralnego. Obecne koszty podstawowych artykułów spożywczych stanowią znaczący wzrost dla gospodarstw domowych, wpływając na dochód rozporządzalny i potencjalnie kształtując aktywność gospodarczą w szerszym zakresie.
Analiza EBC wskazuje, że konsumenci płacą obecnie o około jedną trzecią więcej za zakupy spożywcze niż przed pandemią. Trend ten, który spowodował wzrost cen żywności o ponad 40% od 2015 roku, ma znaczący wpływ na kształtowanie polityki pieniężnej. Pomimo znaczącego spadku ogólnej inflacji od jej szczytu, zauważalna część populacji strefy euro wyraża obawy o swoją zdolność do zakupu preferowanych produktów spożywczych, zgodnie z najnowszymi danymi o nastrojach konsumentów Komisji Europejskiej. Obawy te są szczególnie dotkliwe dla gospodarstw domowych o niższych dochodach, gdzie wydatki na żywność stanowią większą część ich miesięcznych budżetów.
Oczekuje się, że utrzymywanie się tych wzrostów cen będzie kontynuowane w najbliższym czasie. Konkretne kategorie, w tym wołowina, drób i wieprzowina, odnotowały wzrosty cen w przedziale od 38% do 44% od 2015 roku i pozostają o ponad 30% droższe niż na koniec 2019 roku. Podstawowe produkty, takie jak mleko, masło, kawa, oliwa z oliwek i kakao, również doświadczyły znaczących podwyżek cen w ciągu ostatnich sześciu lat, przyczyniając się do ogólnej presji inflacyjnej na dobra podstawowe.
Kilka powiązanych ze sobą czynników przyczynia się do tego zjawiska. Geopolityczny szok związany z inwazją Rosji na Ukrainę w 2022 roku doprowadził do gwałtownego wzrostu cen energii, co z kolei wpłynęło na koszty produkcji i transportu żywności. Jednocześnie rosnące dochody globalne i krajowe zwiększyły popyt na produkty spożywcze. Dodatkowo, coraz częstsze i bardziej dotkliwe ekstremalne zjawiska pogodowe zakłócają plony rolne. Na przykład susze w Hiszpanii bezpośrednio wpłynęły na ceny oliwy z oliwek, podczas gdy niekorzystne warunki pogodowe w kluczowych krajach eksportujących, takich jak Ghana i Wybrzeże Kości Słoniowej, doprowadziły do wzrostu kosztów kawy i kakao. Te zakłócenia związane z klimatem stają się coraz większym zmartwieniem dla stabilności łańcuchów dostaw żywności.
Implikacje inflacji żywności dla polityki pieniężnej
Nieuzależniony od decyzji charakter zakupów żywnościowych zwiększa znaczenie cen żywności w kształtowaniu percepcji i oczekiwań inflacyjnych, które są kluczowe dla mandatu EBC dotyczącego stabilności cen. Docelowy wskaźnik inflacji w strefie euro na poziomie 2%, mierzony Zharmonizowanym Indeksem Cen Konsumpcyjnych (HICP), obejmuje szeroki koszyk dóbr i usług, w tym żywność, energię i usługi. Obecnie inflacja cen żywności wynosi 3,2%, co stanowi najwyższy wskaźnik spośród kategorii HICP i ma znaczący udział około 20% w ogólnym indeksie. Oznacza to, że wzrosty kosztów żywności wywierają większy wpływ na inflację ogółem i późniejsze reakcje polityki pieniężnej niż na przykład wahania cen energii.
EBC wskazuje trzy główne powody zwiększonej uwagi poświęcanej cenom żywności. Po pierwsze, istnieje znacząca i trwała luka między inflacją cen żywności a inflacją ogółem, dysproporcja, która jest bardziej wyraźna i trwała niż obserwowana historycznie. Po drugie, ceny żywności odgrywają kluczową rolę w kotwiczeniu oczekiwań inflacyjnych, kluczowego wskaźnika, który EBC monitoruje przy kalibracji swojego stanowiska w zakresie polityki pieniężnej. Po trzecie, nieproporcjonalny wpływ rosnących kosztów żywności na gospodarstwa domowe o niższych dochodach wprowadza wymiar dystrybucyjny do rozważań dotyczących polityki pieniężnej. Każda decyzja EBC o podniesieniu stóp procentowych, spowodowana ryzykiem dla celu inflacyjnego, może mieć szersze reperkusje gospodarcze, w tym zmniejszone inwestycje i wolniejszy wzrost gospodarczy w całej strefie euro.
Michał posiada wykształcenie ekonomiczne oraz wieloletnie doświadczenie w branży finansowej. Jako ekspert od analiz rynkowych i polityki fiskalnej, z pasją opisuje zjawiska gospodarcze zarówno na poziomie lokalnym, jak i międzynarodowym. Jego artykuły cechuje dogłębna analiza oraz bezstronność, co sprawia, że jest cenionym autorytetem wśród czytelników serwisu.